Rodzina językowa
Rodzina językowa – w klasyfikacji języków jednostka obejmująca grupę (zespół) języków, co do których zakłada się, że wywodzą się one od wspólnego prajęzyka; tzw. jednostka genetyczna. Wniosek o pochodzeniu języków od wspólnego źródła wysuwa się ze względu na ich regularne podobieństwa (zbieżności na płaszczyźnie gramatyki, leksyki itp.). Przykładowo uważa się, że języki indoeuropejskie, do których należą m.in. języki słowiańskie, romańskie i germańskie, pochodzą od wspólnego języka praindoeuropejskiego.
W przypadku języków słabo poznanych stwierdzenie ich pokrewieństwa nie jest tak jednoznaczne. Podobieństwa, na podstawie których języki te uznano (lub postuluje się ich uznanie) za rodzinę, mogły też w niektórych przypadkach powstać w wyniku wzajemnego oddziaływania tych języków w przeszłości, chociaż nie wykształciły się one z tego samego języka źródłowego. Jako że w zdecydowanej większości przypadków nie dysponujemy dokumentami piśmiennictwa, poświadczającymi rozwój języka od samego wyodrębnienia się go z prajęzyka, spekulacje na ten temat obarczone są błędem.
W przypadku języków z dobrze poznanych rodzin indoeuropejskiej, semickiej, a także kilku innych, pochodzenie od wspólnego prajęzyka jest praktycznie pewne.
W zależności od przyjętej nomenklatury rodziny językowe mogą być dzielone na mniejsze jednostki: podrodziny, grupy czy zespoły językowe obejmujące poszczególne języki, a także łączone w większe jednostki: makrorodziny (nadrodziny). Jest to jednak klasyfikacja względna i niestosowana w sposób jednolity (różni badacze operują różną terminologią). Języki słowiańskie można na przykład traktować jako podrodzinę języków indoeuropejskich, ale jeśli brać pod uwagę same języki słowiańskie, prawdziwe jest co do nich również określenie „rodzina językowa”. Termin „nadrodzina” bywa niekiedy odnoszony do grupy wielkich rodzin językowych, wykazujących pewne podobieństwa, lecz ze względu na długi czas, jaki upłynął od ich wykształcenia, niemożliwych do jednoznacznego sklasyfikowania jako spokrewnione (w miarę upływu czasu prajęzyk pozostawia coraz mniej śladów w językach pochodnych i wzrasta prawdopodobieństwo przypadkowości ewentualnych zbieżności między nimi).
Języki należące do jednej rodziny to języki pokrewne, mówi się też o językach powiązanych genetycznie lub genealogicznie. Języki niespokrewnione, ale wykazujące podobieństwa ze względu na wpływ kontaktu językowego, zalicza się do tej samej ligi językowej i określa mianem powinowatych.
Uwagi: dane dotyczące liczby języków w danej rodzinie pochodzą ze strony Ethnologue (2024), dane dotyczące ludności są szacunkowe.
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Włodzimierz Gruszczyński, Jerzy Bralczyk (red.), Słownik gramatyki języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, 2002, ISBN 83-02-08471-9, OCLC 51989152 [dostęp 2023-02-06].
- Alfred F. Majewicz, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 [zarchiwizowane] (pol.).
- Tadeusz Milewski, Językoznawstwo, wyd. VII uzup., Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005 (Klasyka Językoznawstwa Polskiego), ISBN 83-01-14244-8, OCLC 837599724.
- Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
- Leszek Moszyński, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, ISBN 83-01-00136-4, OCLC 12836896 [dostęp 2023-02-06].
- Malcolm Ross, Pronouns as a preliminary diagnostic for grouping Papuan languages, [w:] Andrew Pawley i inni red., Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples, Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2005 (Pacific Linguistics 572), s. 15–66, ISBN 0-85883-562-2, OCLC 67292782 [dostęp 2023-02-06] (ang.).
- Merritt Ruhlen, A guide to the world’s languages, Stanford: Stanford University Press, 1987, ISBN 0-8047-1250-6, OCLC 13525000 (ang.).