Wikipedia:Zalecenia dotyczące nazewnictwa biologicznego i systematyki

W celu zachowania spójności wyglądu artykułów z zakresu biologii zaleca się:

• Opisywać taksony na podstawie wiarygodnych źródeł (np. publikacji naukowych).
• Nie zamieszczać danych sprzecznych z innymi artykułami na polskiej lub innej Wikipedii – sprzeczności wyjaśnić, np. różnicami w przyjętej w tych krajach klasyfikacji, brakiem dokładnych danych. W sytuacjach wątpliwych podawać źródło danych – to daje szanse czytelnikowi na własną ocenę miarodajności źródła.
• Nie tworzyć nazw polskich tam, gdzie ich nie ma – wiele roślin i zwierząt z innych obszarów geograficznych nie ma jeszcze polskich nazw. W takich przypadkach używać należy nazwy naukowej (łacińskiej). Nazwy polskie nie stosowane w piśmiennictwie fachowym można ew. podawać w cudzysłowach.
  • Przykład: Neornithes – „ptaki nowoczesne”
• Hasła o rodzajach zwierząt należy tworzyć pod nazwą naukową, chyba że w mianownictwie polskim ustalona została nazwa zwyczajowa rodzaju i wszyscy przedstawiciele tego rodzaju mają w mianownictwie polskim tę samą nazwę rodzajową, nieużywaną w nazwach gatunków należących do innych rodzajów – hasło tworzymy wtedy pod polską nazwą rodzaju
• Dla terminów ogólnobiologicznych wskazane jest podawanie stosowanych w piśmiennictwie fachowym nazw łacińskich lub angielskich. Słownictwo łacińskie i angielskie jest wszechobecne w nauce i warto je przyswajać (ułatwia to także robienie interwików – linków do haseł na obcojęzycznych Wikipediach).
  • Przykład: allele wielokrotne (ang. multiple alleles)

Szczegóły nazewnictwa biologicznego opisują specjalne kodeksy nomenklatury zoologicznej (Metazoa i część Protista), botanicznej (rośliny, fotosyntetyzujące Protista i grzyby), bakterii, wirusów, roślin uprawnych. Poniżej zamieszczono jedynie krótkie streszczenie, dostosowane do rzeczywistości polskiej Wikipedii.

• Naukowe nazwy taksonów pisać wielką literą (np. Hominidae, Asteraceae), a polskie nazwy zwyczajowe – małą (np. człowiekowate, astrowate).
• W tekście artykułów stosować (tam, gdzie jest to możliwe) polskie nazwy zwyczajowe. Ułatwia to odbiór tekstu, zwiększa jego czytelność, daje szansę zrozumienia zagadnienia również niefachowcom.
• Po nazwach zwyczajowych dobrze jest umieścić nazwy naukowe; nie trzeba tego robić tam, gdzie nazwa zwyczajowa jest linkiem do oddzielnego artykułu (np. człowiek i inne człowiekowate, ale człowiek współczesny: Homo sapiens i inne człowiekowate, np. H. habilis, H. erectus).
• W odniesieniu do zwierząt używać czcionki wyróżniającej (w wypadku Wikipedii kursywy) dla nazw rodzajowych i gatunkowych, czyli taksonów w randze rodzaju, podrodzaju, gatunku i podgatunku.
• W odniesieniu do roślin i grzybów nazwy naukowe taksonów wszystkich rang wyróżnia się kursywą zgodnie z praktyką stosowaną w Międzynarodowym kodeksie nomenklatury botanicznej.
• Nazwy odmian uprawnych (kultywarów) należy pisać normalną czcionką, ujmując w pojedynczy cudzysłów (np. Betula ‘Hoseri’), nie należy poprzedzać ich skrótem cv., ani dodawać nazwiska autora.
• Nazwy mieszańców zgodnie z wymaganiami Międzynarodowego Kodeksu Nomenklatury Botanicznej oznaczane są znakiem mnożenia ×, a nie literą x. Przykład poprawnego zapisu: Aconitum ×pawlowskii Mitka & Starmũhl.
• W wypadku wielokrotnego powtórzenia nazwy rodzajowej (np. przy wymienianiu kilku gatunków jednego rodzaju) w jednym artykule i zaraz po sobie stosować skrót tej nazwy (np. Homo habilis, H. sapiens).
  • jeśli jednak obok Homo habilis i H. sapiens umieszczamy inny gatunek z nazwą rodzajową zaczynającą się na „H”, np. Hylobates concolor (gibboniec czubaty), to lepiej zostawić pełne nazwy gatunku, unikając niejasności.
• Nigdy nie piszemy Homo sapiens czy Homo habilis itp. małą literą (czyli homo sapiens czy homo habilis), to poważny błąd, spotykany czasem np. w tekstach archeologicznych.
• Polska nazwa zwyczajowa rodziny powinna mieć końcówkę „-ate”. W nazewnictwie zwierząt (np. systematyce ptaków) część systematyków odrębnie nazywa rodziny monotypowe (tworzone przez jeden rodzaj), stosując nazwę rodzajową w liczbie mnogiej. W Wikipedii zalecamy stosowanie zapisu z końcówką „-ate”.
  • Zobacz też: dyskusja.
• Jeśli po nazwie gatunkowej dodajemy nazwisko lub skrót nazwiska autora opisu gatunku oraz datę i źródło publikacji, to nie jest obojętne, czy ta dodatkowa informacja jest w nawiasie, czy bez, czy jest oddzielona przecinkiem itp.; dla uniknięcia pomyłek najlepiej przepisać ją z wiarygodnego źródła w takiej postaci, w jakiej została tam zamieszczona. (Nazwisko autora z datą umieszcza się w nawiasie wtedy, kiedy przynależność rodzajowa gatunku była zmieniana w stosunku do pierwszego opisu. W nomenklaturze botanicznej za nawiasem pojawia się nazwisko tego, kto dokonał zmiany uznanej dziś za właściwą. Podobnie jest w nomenklaturze zoologicznej, w przypadku zmiany opisu gatunku umieszcza sie łacinski skrót emend. i nazwisko autora co oznacza emendatio – zmienione i nazwisko autora który tej zmiany dokonał). Przykłady pełnych nazw naukowych botanicznych wraz z cytatami (zwróć uwagę na konwencję typograficzną – znaki przestankowe, użycie kursywy):
  • Rosopsida Batsch, Dispos. Gen. Pl. Jenens.: 28. 1788 (klasa)
  • Myrtales Rchb., Bot. Damen: 475. 1828. (rząd)
  • Epilobium L., Sp. Pl. 347. 1753 (rodzaj)
  • Rubus henrici-egonis Holub, Folia Geobot. Phytotax. 26: 334. 1991. (gatunek)
  • Rubus nessensis Hall, Trans. Roy. Soc. Edinb. 3: 20. 1794 subsp. scissoides H. E. Weber Gatt. Rubus nordwestl. Eur.: 108. 1973. (podgatunek)
  • Juniperus virginiana L. ‘Skyrocket’ (kultywar)

• W odniesieniu do ujęcia systematycznego unikamy sformułowań „stary”, „nowy” lub „aktualny podział” – piszemy o ujęciu wg systemu XXX. W sytuacji, gdy obecna wiedza wyraźnie podważa wcześniejsze ujęcia systematyczne należy to wskazywać w opisie (wówczas uzasadnione jest stosowanie określeń w rodzaju: „dawne ujęcie”, „niezgodny z obecną wiedzą” itp.).
• W infoboksie wypełniamy tylko szkielet systematyki, czyli kategorie główne.
• W infoboksie nie wypełniamy pomocniczych kategorii systematycznych (podklasa, nadrząd, podrząd – np. kosaćcowate, liliowce), które mogą być opisywane w treści hasła w sekcji Systematyka (z podaniem systemu źródłowego). Parametry te są wypełniane tylko w infoboksach umieszczanych w artykułach opisujących daną pod- lub nad-kategorię (np. jaskrowe).
• Taksony będące rangami pomocniczymi (np. podrzędy, podklasy, podrodziny, plemiona, odmiany) powinny być opisywane w odrębnych artykułach wtedy, gdy mają istotne znaczenie porządkujące system, są lub były powszechnie uznawane i obecne w literaturze naukowej. Należy wówczas wyraźnie zaznaczyć status i systematykę, w której wyróżniono opisywany takson (na wzór: XXX – mający obecnie znaczenie historyczne takson obejmujący... wyróżniony w systematyce/systematykach... Obecnie gatunki/inne poziomy danego taksonu klasyfikowane są ...). W przypadku pozostałych, słabo udokumentowanych taksonów rang pomocniczych zaleca się wpisywanie ich nazw we wszelkich zestawieniach systematycznych bez linkowania, lub linkując tworzyć REDIRECT na odpowiedni takson główny (np. dla podklasy -> klasę).
• W sekcji Systematyka opisywanego taksonu umieszczamy jego podział i/lub opisujemy jego pozycję w systemie podając, jaki konkretnie system jest opisywany.
• Podział systematyczny danego taksonu powinien kończyć się na kolejnym niższym taksonie głównym, czyli np. dla rzędu powinno się go prowadzić tylko do rodzin, podając systematykę rodzin – tylko do rodzaju. Dzięki temu systematyka nie będzie się powielać w hasłach o taksonach, oraz będzie jedno miejsce wymagające wprowadzania aktualizacji dla danego poziomu systematyki.
• Podając podział systematyczny danego taksonu, wymieniamy taksony podrzędne zapisując najpierw nazwy polskie, potem naukowe – jeśli wszystkie taksony w wykazie posiadają polskie nazwy. Jeżeli w wykazie taksonów znajdują się takie, dla których nie jest podana nazwa polska – w całym wykazie najpierw wpisujemy nazwy naukowe, później polskie.

• W infoboksie {{Takson infobox}} stosujemy systematykę zgodnie z systemami klasyfikacyjnymi w miarę możliwości szeroko akceptowanymi w środowiskach naukowych i aktualnych. W przypadku roślin nasiennych takim źródłem jest Angiosperm Phylogeny Website, w przypadku paprotników – system PPG I, w przypadku mchów – B. Goffinet, wątrobowców – Liverwort Classification, zielenic – Algae Base. Klasyfikacja wyższych rang według Ruggiero i in.
• W sekcji Systematyka zaleca się umieszczanie informacji o pozycji i ew. podziale taksonu wg kilku najbardziej popularnych ujęć systematycznych (np. w przypadku roślin okrytonasiennych wg systemu Cronquista, Reveala i APG II (przykład: liliowce)).
• Dla taksonów monotypowych tworzymy jeden artykuł pod nazwą taksonu najczęściej stosowaną w źródłach lub najniższego rangą (np. w artykule opisującym rodzaj tatarak, opisujemy także rodzinę tatarakowate i rząd tatarakowce). Z nazw wyższych kategorii taksonomicznych tworzymy przekierowania do artykułu z opisem (tu na tatarak). Proponowane do stosowania w takiej sytuacji zdanie zaczynające artykuł: „monotypowy z rodziny nazwa i (ew.) jeden rzędu nazwa”.
  • Wyjątki:
    • Jeśli takson jest monotypowy wg jednego systemu, a w innym istotnym ujęciu systematycznym (popularnym i uznanym systemie klasyfikacyjnym) ma charakter politypowy lub istnieją informacje o taksonach kopalnych w obrębie danej jednostki systematycznej, wówczas poszczególne taksony podrzędne opisujemy w osobnych artykułach.
    • Taksony w randze gatunku (jednostka podstawowa w taksonomii) opisujemy zawsze w odrębnych artykułach.
  • Uwaga: Do 1.04.2021 obowiązywało ustalenie odwrotne i wiele taksonów monotypowych opisanych jest pod najwyższą rangą – sugerowane jest sukcesywne ich korygowanie (zmiana nastąpiła po dyskusji na stronie wikiprojektu biologicznego).

• nomenklatura botaniczna

• Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – nazwy taksonów, autorzy i typy nomenklatoryczne dla taksonów o randze wyższej od rodzaju (dot. roślin naczyniowych)
• Index Nominum Genericorum (ING) – ważne nazwy rodzajowe, synonimy, autorzy, typy nomenklatoryczne (dot. roślin naczyniowych)
• The Plant List – ważne nazwy gatunkowe, synonimy, autorzy (dot. roślin naczyniowych)

• January Weiner,Technika pisania i prezentowania przyrodniczych prac naukowych. Przewodnik praktyczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
• Kodeks nomenklatury zoologicznej (Metazoa i część Protista)
• Kodeks nomenklatury botanicznej (rośliny, fotosyntetyzujące Protista i grzyby).
• Kodeks nomenklatury roślin uprawnych
• Kodeks nomenklatury bakterii
• Kodeks nomenklatury wirusów.