Manitoba

Ten artykuł dotyczy prowincji Kanady. Zobacz też: jezioro Manitoba.

Manitoba – prowincja Kanady leżąca w środkowej części kraju. Od wschodu graniczy z Ontario, od zachodu z Saskatchewan, od północy z terytorium Nunavut oraz na południu ze stanami USA Minnesota i Dakota Północna. Największym miastem prowincji i zarazem jej stolicą jest Winnipeg.

Nazwa Manitoba pochodzi od zniekształconych słów w języku odżibwe – manito-bah lub języku kri – manito-wapow, znaczących „cieśnina duchów”. Odnosi się do przewężeń na jeziorze Manitoba, gdzie wartko przepływający nurt wśród głazów wydawał dudniące dźwięki. Według indiańskich wierzeń miały to być odgłosy magicznego bębna Manitou – ducha Algonkinów.

Trzy piąte terenów Manitoby leży na Tarczy Kanadyjskiej. Ten falisty teren, poprzecinany licznymi wąwozami, rzekami i usiany jeziorami jest niemal całkowicie porośnięty lasami, a na północy tundrą. Zawiera także większość złóż mineralnych znajdujących się w prowincji. Jedynym wyższym pasmem górskim są Baldy Mountains z najwyższym szczytem wznoszącym się 831 m n.p.m. Duża część południowej Manitoby jest terenem zalewowym i bagnistym. Pod uprawę nadaje się jej południowo-zachodnia część poniżej Jeziora Winnipeg w trójkącie pomiędzy nim a granicami z Saskatchewan i USA.

Udział wód śródlądowych w powierzchni Manitoby jest bardzo wysoki i sięga 9%. Obok tysięcy małych jezior rozsianych na całej jej powierzchni dominuje olbrzymie jezioro Winnipeg, które swoją wielkością dorównuje mniejszym z Wielkich Jezior.

Ze względu na rozciągłość równoleżnikową Manitoby można wyróżnić w niej dwie strefy klimatyczne. W strefie południowej panuje klimat kontynentalny, z ciepłym latem o średniej temperaturze w czerwcu +18 °C, a dla lipca +18 °C. Mroźne zimy ze średnimi temperaturami stycznia -18 °C i obfitymi opadami śniegu dochodzącymi do 140 cm.

W terenach północnych prowincji panuje klimat subarktyczny z krótkim, chłodnym latem – średnia temperatura czerwca +12 °C i bardzo mroźną zimą ze średnimi temperaturami stycznia -27 °C. W środkowych terenach panuje klimat pośredni.

Ponad 50% lądowej powierzchni Manitoby stanowią lasy. Drewno należy do podstawowych bogactw naturalnych Manitoby. W prowincji znajdują się także eksploatowane pokłady takich cennych minerałów jak: nikiel, cynk, miedź, srebro, złoto, kadm oraz skały wapienne używane do produkcji cementu. W Manitobie występują także pokłady ropy naftowej. Lasy Manitoby bogate są w zwierzynę łowną, a wody śródlądowe w ryby.

Winnipeg

Brandon

Steinbach

Winkler

Portage la Prairie

Thompson

Największe miejscowości w prowincji Manitoba, powyżej 10 000 mieszkańców (2021)

Największe skupiska ludności (ang. population centres, fr. centres de population) w 2021 roku (w nawiasach liczba ludności):

 Osobny artykuł: Historia Manitoby.

Teren Manitoby od tysiącleci zamieszkany był przez liczne plemiona indiańskie. Pojawienie się Europejczyków po 1670, w związku z rozpoczęciem działalności Kompanii Zatoki Hudsona, wciągnęło Indian tworzony przez nią w system gospodarczy. Pierwsze osiedla powstały na mocy tak zwanej Koncesji Selkirka w dolinie Red River (Rivière Rouge). Z czasem z osiedleńców, głównie pochodzących ze Szkocji i frankofonów z Quebecu, powstała bardzo charakterystyczna, kresowa społeczność, w której najdynamiczniejszą grupą byli Metysi. Kultura ta łączyła w sobie pierwiastki szkockie, frankofońskie i indiańskie. W 1867 r. włączono ten obszar, jako część Terytoriów Północno-Zachodnich, do Kanady, a w roku następnym – wskutek rebelii Metysów nad Red River – utworzono w południowej części jej obecnych terenów nową miniaturową prowincję pod nazwą „Manitoba”. Obszar prowincji został następnie kilkakrotnie powiększony, osiągając ostateczny rozmiar w 1912.

Manitoba podzielona jest na 8 regionów, które dzielą się na mniejsze jednostki samorządowe: miasta, wsie oraz obszary wiejskie.

Gubernator porucznik jest przedstawicielem głowy państwa w prowincji. Mianuje go Gubernator Generalny na wniosek premiera Kanady złożony zwyczajowo w uzgodnieniu z premierem prowincji. Gubernator posiada szerokie uprawnienia, z których korzysta co do zasady za radą premiera prowincji. W sytuacji kryzysu konstytucyjnego Gubernator ma prawo samodzielnie podjąć wszelkie decyzje niezbędne dla przywrócenia stabilności rządu.

Parlament Manitoby składa się z Gubernatora porucznika i Zgromadzenia Legislacyjnego (The Legislative Assembly of Manitoba) składającego się współcześnie w 57 deputowanych Members of Legislative Assembly w skrócie MLA. Wybierani są oni w 57 jednomandatowych okręgach wyborczych. Partia posiadająca większość w parlamencie tworzy rząd prowincjonalny, a jej przewodniczący zostaje Premierem Manitoby. Druga co do liczebności partia w parlamencie otrzymuje status oficjalnej opozycji.

W 42. kadencji parlamentu podział miejsc jest następujący:

Konserwatywna Partia Manitoby – 36

Nowa Demokratyczna Partia Kanady – 17

Liberalna Partia Manitoby – 3

Zobacz więcej w artykule głównym: Zgromadzenie Legislacyjne Manitoby.

• Ministry of Aboriginal and Northern Affairs – Ministerstwo do spraw Indian i spraw północy
• Ministry of Advanced Education and Training – Ministerstwo szkolnictwa wyższego
• Ministry of Agriculture, Food and Rural Initiatives – Ministerstwo rolnictwa, gospodarki żywnościowej i rozwoju terenów wiejskich
• Ministry of Conservation – Ministerstwo ochrony środowiska
• Ministry of Culture, Heritage & Tourism – Ministerstwo kultury, spuścizny kulturowej i turystyki
• Ministry of Energy, Science and Technology – Ministerstwo Energetyki, nauki i technologii
• Ministry of Education, Citizenship and Youth – Ministerstwo edukacji, obywatelstwa i spraw młodzieży
• Ministry of Family Services & Housing – Ministerstwo do młodzieży i spraw mieszkaniowych
• Ministry of Finance – Ministerstwo finansów
• Ministry of Industry, Economic Development & Mines – Ministerstwo przemysłu, rozwoju gospodarczego i górnictwa
• Ministry of Health – Ministerstwo zdrowia
• Ministry of Healthy Living – Ministerstwo zdrowego życia
• Ministry of Intergovernmental Affairs – Ministerstwa do kontaktów międzyrządowych
• Ministry of Justice and Attorney General – Ministerstwo sprawiedliwości i prokurator generalny
• Ministry of Labour and Immigration – Ministerstwo pracy i imigracji
• Ministry of Transportation & Government Services – Ministerstwo transportu i usług wewnątrz rządowych
• Ministry of Water Stewardship – Ministerstwo nadzoru wód śródlądowych

Premier Manitoby jest szefem rządu prowincjonalnego w Manitobie. Posiada on bardzo szerokie uprawnienia, pozwalające prowadzić skuteczne rządy, jeśli tylko ma zapewnione poparcie w parlamencie. Premierem zostaje lider partii zdobywającej większość w parlamencie. Jeśli z jakichś powodów, w czasie trwania sesji parlamentu przewodniczący rządzącej partii zostaje zmieniony, następuje automatyczna zmiana na stanowisku premiera prowincji.

Według spisu powszechnego z roku 2001 największą grupą narodowościową w Manitobie są Anglicy (22,1%), następnie Niemcy (18,2%), Szkoci (17,7%), Ukraińcy (14,3%), Irlandczycy (13,0%), Indianie (9,9%), Polacy (6,7%), Metysi (5,2%), Frankokanadyjczycy (5,1%), Holendrzy (4,7%), Islandczycy (2,0%). Jako Kanadyjczycy określiło się 22,9% ogółu.

Populacja Manitoby od 1871

Struktura religijna (2011):

• protestanci:
  • Zjednoczony Kościół Kanady – 11,1%,
  • anglikanie – 5,7%,
  • mennonici – 3,8%,
  • luteranie – 3,5%,
  • zielonoświątkowcy – 1,9%,
  • baptyści – 1,7%,
  • kalwini – 1,1%,
• brak religii – 26,5%,
• katolicy – 26,35%,
• pozostali chrześcijanie – 11,5% (w tym nieokreśleni i mniejsze grupy protestanckie),
• prawosławni – 1,25%,
• muzułmanie – 1,05%,
• żydzi – 0,95%,
• sikhowie – 0,9%,
• hinduiści – 0,66%,
• buddyści – 0,58%,
• świadkowie Jehowy – 0,33%,
• mormoni – 0,16%,
• pozostałe religie – 1,0%.

Głównymi gałęziami gospodarki Manitoby są:

• rolnictwo, którego zasadniczymi produktami są: jęczmień, żyto, kukurydza i słonecznik, oraz hodowla zwierząt. Całkowita produkcja rolnictwa w Manitobie przekracza 2,7 miliarda dolarów
• przemysł wytwórczy – głównie drzewny, żywnościowy i lekki. Całkowita produkcja przemysłowa wynosi prawie 10 miliardów dolarów.
• leśnictwo – w leśnictwie Manitoby zatrudnionych jest blisko 9 tysięcy osób produkujących ponad 2,15 milionów metrów sześciennych surowego drewna.
• przemysł wydobywczy – głównie minerałów (82% udziału), generuje ponad miliard dolarów.
• rybołówstwo i łowiectwo – współcześnie głównie sportowe, generuje 32 miliony dolarów dochodu.